Матэрыялы і дакументы

Рашэнне Канстытуцыйнага суда аб выкарыстанні беларускай і рускай моў у сферы абслугоўвання

Рашэнне Канстытуцыйнага суда Рэспублікі Беларусь ад 04.12.2003 Аб выкарыстанні беларускай і рускай моў у сферы абслугоўвання, абароту банкаўскіх пластыкавых картак і ў сістэме дзяржаўнага сацыяльнага страхавання
N П-91/2003 ад 4 снежня 2003 г.

Рашэнне Канстытуцыйнага суда Рэспублiкi Беларусь аб вырабе бланкаў для цэнтралiзаванага тэсцiравання на беларускай мове

N П-218/2007 ад 28 жнiўня 2007 г.

Закон Рэспублікі Беларусь аб мовах у Рэспубліцы Беларусь

ЗАКОН РЭСПУБЛIКI БЕЛАРУСЬ 26 студзеня 1990 г. N 3094-XI "АБ МОВАХ У РЭСПУБЛIЦЫ БЕЛАРУСЬ" (у рэдакцыі ад 13.07.1998 N 187-З, ад 22.12.2005 N 76-З, ад 10.05.2007 N 225-З, ад 09.11.2009 N 51-З, ад 16.11.2010 N 190-З, ад 03.07.2011 N 278-З

Закон Рэспублікі Беларусь аб звароце грамадзян і юрыдычных асоб

18 ліпеня 2011 г. N 300-З

Прапануем азнаёміцца з асобнымі артыкуламі з Канстытуцыы Рэспублікі Беларусь і Кодэкса аб адміністратыўных парушэннях Рэспублікі Беларусь, датычных моўных правоў.

Асобныя артыкулы

Закон аб назвах геаграфічных аб'ектаў

16 лiстапада 2010 г. N 190-З

Кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адукацыі

13 студзеня 2011 г. N 243-З

Кодэкс Рэспублікі Беларусь аб культуры

20 ліпеня 2016 г. № 413-З

Выкарыстанне беларускай мовы ў судаводстве: недасканаласць заканадаўчага рэгулявання

Ці дапушчальны пераклад з адной дзяржаўнай мовы на другую ў судаводстве? Гэтым пытаннем задаюцца юрысты

Прапануем азнаёміцца са стратэгіяй развіцця беларускай мовы, распрацаванай ТБМ.

Стратэгія развіцця мовы

Strategy of the belarusian language society

Выбарачны спіс рэзалюцый ААН, якія маюць дачыненне да моўных правоў

Замежнае заканадаўства

Тут размешчаны разнастайныя міжнародныя юрыдычныя акты, што рэгулююць моўныя правы. Некаторыя з гэтых міжнародных актаў абавязваюць і Беларусь, бо паводле нашай канстытуцыі, міжнароднае права мае прымат над правам нацыянальным.

Прапануем увазе наведвальніка кароткі выбарачны спіс рэзалюцый ААН, якія прама ці ўскосна датычацца моўных правоў, а таксама вытрымкі з некаторых з гэтых дакументаў.

Усеагульная дэкларацыя лiнгвiстычных правоў. Уводныя палажэннi

Установы i няўрадавыя арганiзацыi-падпiсалі гэтую Усеагульную Дэкларацыю лiнгвiстычных правоў, ў Барселоне 9 чэрвеня 1996 г., беручы пад увагу Усеагульную Дэкларацыю правоў чалавека 1948 г.

Выбарачны спіс пастаноў ЮНЭСКА

Выбарачны спіс пастаноў ЮНЭСКА, якія маюць дачыненне да пытанняў моваў і моўных правоў

Усеагульная дэкларацыя лінгвістычных правоў і Беларусь

У прыведзенай ніжэй табліцы падаюцца некаторыя палажэнні дэкларацыі ў параўнанні з існуючым цяпер у Беларусі рэгуляваннем гэтых жа пытанняў, а таксама з прапановамі ГА "Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны" па ўдасканаленні заканадаўства з мэтай дзяржаўнай падтрымкі беларускай мовы, якія знайшлі адлюстраванне ў Канцэпцыі праекта адпаведнага закона.

Уступ да Міжнароднай дэкларацыі моўных правоў

Як пазначана ў прадмове, дэкларацыя з'яўляецца дакументам з мэтай "выпраўлення моўнага дысбалансу дзеля забеспячэння павагі да ўсіх моў і іх усебаковага развіцця і ўсталявання прынцыпаў справядлівага і роўнага для ўсіх моўнага міру ва ўсім свеце як ключавога фактару падтрымання гарманічных сацыяльных адносін".

The Universal Declaration of Linguistic Rights

Міжнародная дэкларацыя моўных правоў на англійскай мове

Параўнаўчы аналіз моўных палажэнняў канстытуцый краін Усходняга партнёрства

Параўнаўчы аналіз палажэнняў канстытуцый краін Усходняга партнёрства адносна дзяржаўнай і іншых моў. Краіны : Беларусь, Арменія, Азербаджан, Грузія, Малдова, Украіна, Казахстан

Прапановы Таварыства беларускай мовы для Форума грамадзянскай супольнасці Усходняга партнёрства

Зважаючы на Усеагульную дэкларацыю моўных правоў і Раздзел 22 Хартыі фундаментальных правоў Еўрапейскага саюзу (2000/С 364/01), які абвяшчае павагу да культурнай і моўнай разнастайнасці; бяручы да ўвагі мэты працоўнай групы, мы прапануем наступныя віды дзейнасці :

Моўнае заканадаўства розных краін

Тут вы знойдзіце матэрыялы аб моўных законах Вялікабрытаніі, Шатландыі, Ірландыі і г.д.

Беларуская мова ў сферы адукацыі (2013 - першая палова 2014 года)

Маніторынг

У гэтым раздзеле мы змяшчаем матэрыялы па маніторынгу ўжывання беларускай мовы ў дзяржаўнай і адукацыйнай сферы, а таксама цікавыя артыкулы датычныя ўжытку беларускай мовы

Беларуская мова ў міністэрствах і камітэтах (2015-16)

Беларуская мова ў ВНУ (2015-16)

Беларуская мова ў судах (2014-16)

Адказы розных дзяржаўных устаноў на зварот ТБМ

Адказы сродкаў масавай інфармацыі на зварот ТБМ

Звароты ТБМ ва ўніверсітэты - і адказы

Звароты ТБМ у суды - і адказы

Звароты ТБМ у міністэрствы - і адказы

Лісты ў адміністрацыі кожнага раёна, горада і вобласці Беларусі - і адказы (абноўлена 01.03.2015)

Таварыству беларускай мовы — 25 гадоў

Плацінавы юбілей беларускага школьніцтва

Чаму беларуская мова ў беларускай дзяржаве апынулася на смяротнай пласе?

Русіфікацыйны характар афіцыйных школьных планаў

Артыкул Галіны Тварановіч "Беларуская літаратура ў Польшчы"

Алег Трусаў адказвае на пытанні на сайце радыё "Свабода"

Славамір Адамовіч абараняе свае моўныя правы

Выкарыстанне беларускай мовы ў судаводстве: недасканаласць заканадаўчага рэгулявання

Магільшчыкі

Вынікі сацыялагічнай апытанкі: беларуская мова - мова эліты і апазіцыі

Моўная палітыка ў Беларусі ў 1990-я гады

Найменні ўнутрыгарадскіх аб'ектаў у святле Закона аб геаграфічных назвах Рэспублікі Беларусь

Праблема ўнармавання назваў вуліц г. Мінска

Бланкі, узоры лістоў і іншае

Прапануем скарыстацца з узораў лістоў, якія накіроўваюць у разнастайныя ўстановы для абароны моўных правоў
У файлах знаходзяцца: заява ў школу для навучання дзіцяці на беларускай мове, аб выдачы пасведчання кіроўцы на беларускай мове, аб памылцы ў шыльдзе, узор ліста ў кнігу заўвагаў і прапаноў аб увядзенні ў карыстанне ўстановы беларускай мовы, аб перайменаванні вуліцаў. Таксама тут змешчаны бланкі для складак ТБМ для ахвяраванняў і іншае.

Заява на ўступленне ў ТБМ

Калі Вы захочаце стаць сябрам ТБМ, то Вам, магчыма, спатрэбіцца такая заява

Бланк для аплаты ўнёскаў ТБМ

Калі Вы хочаце аплаціць унёскі праз банк, Вам, магчыма, спатрэбіцца такі бланк

Бланк для ахвяраванняў ТБМ

Калі Вы хочаце ахвяраваць грошы на дзейнасць ТБМ праз касу банка, Вам, магчыма, спатрэбіцца такі бланк

Калі Вы хочаце беларускамоўны клас у школе, бацькам спатрэбіцца такі узор ліста

Узор ліста ў школу

Узор ліста на пасведчанне кіроўцы

Калі Вы хочаце мець пасведчанне кіроўцы на мове, Вам, магчыма, спатрэбіцца такі ўзор ліста-заявы

Узор ліста на перайменаванне вуліцы

Калі Вы хочаце перайменаваць вуліцу, Вам, магчыма, спатрэбіцца такі узор ліста-заявы

Узор ліста аб памылцы ў назве

Калі Вы знайшлі ў публічнай прасторы памылку ў беларускамоўным тэксце (у назве, на шыльдзе, на прадукце) Вам, магчыма, спатрэбіцца такі ўзор ліста

Узор ліста на мову ў краме

Калі Вы хочаце пашырыць прысутнасць мовы ў будзь-якой краме, Вам, магчыма, спатрэбіцца такі ўзор ліста

Калі Вы хочаце беларускамоўную касу ў Еўраопце, Вам, магчыма, спатрэбіцца такі узор ліста-заявы

Узор ліста ў Еўраопт

Узор заявы на імя рэктара ВНУ

Калі Вы хочаце мець прадметы ў ВНУ па-беларуску, Вам, магчыма, спатрэбіцца такі узор заявы

Заява за мову ў заканадаўчай уладзе

Калі Вы хочаце, каб парламент прымаў законы па-беларуску, Вам, магчыма, спатрэбіцца такі ўзор заявы

Сябры ТБМ могуць выканаць анкету, для ўнутранай статыстыкі

Анкета сябра ТБМ

Рэзюмэ ва Ўніверсітэт імя Ніла Гілевіча

Калі Вы хочаце працаваць ва ўніверсітэце, можаце запоўніць кароткую анкету-рэзюмэ

Калі Вам трэба распавесці англамоўным сябрам аб дзейнасці ТБМ, можаце перадаць ім гэты буклет

Англамоўны буклет ТБМ

Пералік беларускамоўных школ і садкоў у Беларусі

Беларускія школы і садкі: кантактныя звесткі

Хочаце знайсці беларускамоўны садок ці школу ? Вам сюды.
Тут размешчана інфармацыя аб беларускамоўных дзіцячых садках і школах у Беларусі і Мінску. Таксама ёсць інфармацыя аб бацькоўскіх групах і прамыя кантакты.

Калі Вы хочаце знайсці школу ці садок сваім горадзе, дзе навучанне і выхаванне вядзецца па-беларуску, калі ласка карыстайцеся інфармацыяй па спасылцы

Паглядзець

Беларускія дзіцячыя садкі ў Мінску

Мапа усіх груп у дзіцячых садках з беларускай мовай навучання ў Мінску. Таксама кантактная інфармацыя, наборы ў групы, кантакт-формы і іншае

Паглядзець

E-mail кантакты бацькоўскіх груп у Мінску

Калі Вы хочаце аддаць дзіця ў бліжэйшы да Вас беларускамоўны дзіцячы садок у Мінску і шукаеце прамыя кантакты з бацькамі, дзеці якіх ужо там, то гэтая старонка для Вас

Паглядзець

Карысныя спасылкі на міжнародныя моўныя арганізацыі

Тут змешчаны спасылкі на міжнародныя арганізацыі, якія займаюцца маніторынгам, абаронай моўных правоў, навуковымі даследваннямі, лінгвістычнай навукай, адукацыйнымі праграмамі.

ADUM (праект часова прыпынены)
http://www.adum.info
Гэты праект дае інфармацыю пра магчымасці фінансавання ініцыятыў, звязаных з развіццём "рэгіянальных" і "мясцовых" моў. Праект забяспечвае больш за 60 еўрапейскіх моўных грамадаў віртуальнай прасторай па стварэнні праектаў. На сайце маецца база дадзеных патэнцыйных партнёраў і кансультантаў, дапаможнік па напісанні праектаў, інфармацыя аб патэнцыйнай карыснасці мноства еўрапейскіх праграм, даследаванні, якія датычацца напісання праектаў ў гэтай сферы, інтэрактыўны форум.

Council of Europe. Language Policy Unit
Рада Еўропы. Аддзел моўнай палітыкі
http://www.coe.int
Сайт прысвечаны адукацыі на розных мовах.

EACEA: The Education, Audiovisual and Culture Executive Agency of the European Union
Выканаўчае агенцтва Еўрапейскага Саюза па адукацыі, аўдыёвізуальных сродках і культуры
http://eacea.ec.europa.eu
Сярод іншага на сайце размешчана "Eurydice" ("Эўрыдыка") – энцыклапедыя адукацыйных сістэм 38 еўрапейскіх краін.

European Federation of National Institutions for Language
Еўрапейская федэрацыя Нацыянальных мовазнаўчых інстытутаў
http://www.efnil.org/
Спіс нацыянальных мовазнаўчых інстытутаў з кантактнай інфармацыяй. Беларускі інстытут не ўваходзіць.

GBS. GesellschaftfürbedrohteSprachen
Таварыства моў, што знаходзяцца пад пагрозай
http://www.uni-koeln.de
Сярод іншага штогод вылучаецца некалькі невялікіх грантаў на вывучэнне і дакументаванне моў пад пагрозай.

HRELP: The Hans Rausing Endangered Languages Project
Праект па мовах, што знаходзяцца пад пагрозай
http://www.hrelp.org/
Сярод іншага аказваецца дапамога па дакументаванні моў, што знаходзяцца пад пагрозай. Магчыма атрыманне грантаў ў гэтай галіне.

Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk
Інстытут славістыкі Польскай Акадэміі Навук
http://www.ispan.waw.pl/
Сярод іншага на сайце маецца база дадзеных польскіх ВНУ з кафедрамі славістыкі. у тым ліку. усходнеславянскай.

LanguageRichEurope
http://languagerichblog.eu/
Неўзабаве будзе запушчаны новы сайт, мэта якога – анліз моўных палітык і практык 24 еўрапейскіх краін з пункту гледжання іх адпаведнасці сусветным стандартам. ТБМ плануе ўзяць удзел у гэтым праекце.

Linguamon – HouseofLanguages
Linguamon – Дом моваў
http://www10.gencat.cat
Дзяржаўная арганізацыя, заснаваная ўрадамі Каталоніі і горада Барселоны. Мэты: пашырэнне ведаў пра мовы і шматмоўнасць, дапамога ў развіцці шматмоўнасці, стварэнне міжнароднага сецва з мэтай развіцця шматмоўнасці.

Maaya. World Network for Linguistic Diversity
Maaya.Cусветнае сеціва дзеля моўнай разнастайнасці
http://maayajo.org
Мэты сеціва: заахвочванне нацыянальных урадаў да прыняцця канкрэтных мер па прасоўванні шматмоўнасці, развіццё шматмоўнай адукацыі, спыянне шырэйшай прадстаўленасці ўсіх моў у кіберпрасторы, адсочванне выканання моўнай палітыкі і інш.

Network of European Language Planning Boards
Сеціва еўрапейскіх устаноў, якія займаюцца моўным планаваннем
https://www.npld.eu/
За апошнія 20 год многія еўрапейскія краіны заснавалі арганізацыі па развіцці мясцовых і меншасных моў. У пачатку 21 стагоддзя стала відавочнай карысць ад кааперацыі такіх арганізацый. З мэтай такой кааперацыі і была заснаванае гэта сеціва.

TheEuropeanBureauforLesser-UsedLanguages
Еўрапейскае бюро менш ужываных моў
http://www.comisiynyddygymraeg.org
Гэта грамадская арганізацыя па развіцці моў і моўнай разнастайнасці. Яе аснова – гэта сеціва камітэтаў у 15 "старых" і многіх "новых" краінах Еўразвязу. Арганізацыя прадстаўляе інтарэсы тых 46 мільёнаў грамадзян Еўразвязу, якія размаўляюць на менш ужываных, рэгіянальных ці меншасных мовах.

The Network to Promote Linguistic Diversity
Сеціва ў падтрымку моўнай разнастайнасці
http://www.npld.eu/
Пан-еўрапейская сетка па пашырэнні моўнай разнастайнасці.

The World Language Documentation Centre
Сусветны цэнтр моўнай дакументацыі
http://www.thewldc.org/
Недзяржаўная арганізацыя, мэта якой – забеспячэнне багацця інфармацыі аб розных мовах праз напаўненне баз дадзеных WLDC і ISO 639-6; развіццё шматмоўнага інтэрнэту; інш.

UNESCO. Endangered Languages
ЮНЭСКА. Мовы пад пагрозай
http://www.unesco.org/new/en/culture/themes/endangered-languages/
На рэсурсе размешчаны Атлас моў, якія знаходзяцца пад пагрозай, база дадзеных нарматыўных актаў ЮНЭСКА, якія маюць дачыненне да моўных правоў і лінгвістычнай разнастайнасці, інфармацыя пра праекты, карысныя спасылкі і інш.

World Directory of Minorities and Indigenous Peoples
Сусветны даведнік меншасцяў і абарыгенных народаў
http://www.minorityrights.org
База дадзеных меншасцяў і абарыгенных народаў па краінах. База дадзеных арганізацый, якія займаюцца праблемамі гэтых народаў.

Друкаваныя выданні ТБМ

Выдадзена больш за 20 кніг мастацкай, навуковай, навукова-папулярнай, асветніцкай літаратуры. Наладжана праца грамадскай бібліятэкі старажытнай беларускай кнігі, фонд якой складае звыш 600 асобнікаў рэдкіх і ўнікальных беларускіх кніг

Зборнік "Моўныя правы і іх абарона" Частка 1 і 2

Два тамы зборніка, выдадзеныя па выніках канферэнцыі, будуць запатрабавы як праваабаронцамі, навукоўцамі, так і іншымі зацікаўленымі асобамі.

Частка 1

Частка 2

Літаратурна-мастацкі часопіс «Верасень»

Часопіс заснаваны Таварыствам беларускай мовы імя Францішка Скарыны як маладзёвае літаратурна-мастацкае выданьне. Апошняе, 23 выданне выйшла зусім нядаўна.

Газета "Наша Слова"
Друкаванае выданне

«Наша слова» — штотыднёвая газета, орган Таварыства беларускай мовы. Змяшчае інфармацыйныя, публіцыстычныя, гістарычныя, палемічныя, агітацыйныя і мовазнаўчыя матэрыялы па праблемах беларускай мовы і культуры.

Часопіс "Лідскі летапісец"

«Лідскі летапісец» — краязнаўчы, гісторыка-літаратурны часопіс. Выходзіць з 1997 года ў Лідзе на беларускай мове. Змяшчае матэрыялы па гісторыі Ліды і краю. Да 2020 года выйшла 90 нумароў.

Аўтарскі практычны дапаможнік для паэтаў і перакладнікаў

Слоўнік (рытмаў), перадусім, разлічаны на паэтаў і перакладнікаў, г. зн. на чытачоў, якія добра ведаюць беларускую мову. У слоўніку шмат частак, таму сцягвайце і карыстайцеся

Італьянска-беларускі слоўнік

Чарговы невялікі, але карысны для пачаткоўца і проста цікаўнага юнака і дзяўчыны Італьянска-беларускі слоўнік.

Слоўнічак расейска-беларускіх адпаведнікаў

"Слоўнічак адпаведнікаў" не проста "Расейска-беларускі слоўнік", а, перадусім, спроба выбавіцца з верхменаванага "калькавання". У слоўніку 552 старонкі. Аўтар Алег Мінкін

Гэты невялікі слоўнік, які мае ўжо трэцяе выданне, дае добрыя ўводзіны ў сучасную грэцкую мову. Слоўнік мае 12.000 рэестравых слоў і неабходны мінімальны граматычны даведнік па мове ды іншыя карысныя звесткі. Аўтар - Мікола Бусел.

Грэцка-беларускі слоўнік

Выданне 3

Выданне 2

Англа-беларуска-англійскі размоўнік

Англа-беларуска-англійскі размоўнік, складзены Таварыствам беларускай мовы. Мае 192 старонкі і ўтрымлівае неабходны мінімум для камунікацыі

Беларуска-англійскі і англійска-беларускі слоўнікі для школьнікаў

У кожным слоўнічку каля 5.000 словаў. Створаныя, каб дапамагчы школьніку перадаць беларускую думку па-англійску і мець магчымасць перакладаць тэксты на беларускую мову. Аўтар - Мікола Бусел.

Беларуска-англійскі

Англійска-беларускі

Англа-беларускі слоўнік навуковых тэрмінаў

Англа-беларускі слоўнік навуковых тэрмінаў па астраноміі, матэматыцы, фізіцы і хіміі. Аўтар - Мікола Бусел.

Кароткая граматыка англійскай мовы

У кнізе коратка разглядаецца фанетыка, правапіс і марфалогія англійскай мовы. Кніга будзе цікавая школьнікам і тым, хто толькі пачынае вывучаць англійскую мову.

Нямецка-беларускі слоўнік для школьнікаў

Гэты слоўнік адмыслова створаны для дзетак-беларусаў. Некаторыя бацькі захочуць навучаць сваіх дзетак нямецкай мове праз беларускую. Для такіх дзетак прапануем гэты слоўнічак. Аўтар Мікалай Бусел

Польска-беларускі тэрміналагічны слоўнічак

Польска-беларускі слоўнік: тэрміны, паняцці і назвы з гісторыі і грамадазнаўства (каля 3 000 адзінак). Склаў Лявон Баршчэўскі пад рэдакцыяй Валянціна Голубева і Алега Трусава.

Іспана-беларускі слоўнік для школьнікаў

Слоўнік створаны для школьнікаў, якія вывучаюць беларускую і іспанскую мовы. Слоўнік падрыхтавалі сябры ТБМ Мікола Бусел і Якуб Лапатка.

Беларуска-шведскі і шведска-беларускі размоўнік

Плён працы Таварыства беларускай мовы. Гэты кароткі размоўнік дапаможа ў навуцы і падарожжы

Сабраны Сакратарыятам ТБМ і рэдакцыяй газеты "Наша Слова" паводле звестак, знойдзеных у СМІ, у архівах арганізацый Таварыства, у пратаколах з'ездаў, радаў і сакратарыятаў.

Летапіс ТБМ 1989 - 2009

Беларускі народны каляндар

Кніга прысвечана нацыянальным святам, апісанне іх паходжання і сакральнага сэнсу. Кніга будзе цікавая не толькі аматарам, але і даследчыкам. Аўтар- Алесь Лозка

Biełaruski prawapis. Беларускі лацінскі правапіс

Знакамітае выданне беларускага лацінскага правапісу, зробленае ў 1918 годзе . Аўтар A. Łuckiewič i J. Stankiewič. Drukarnia M. KUHTY. Перакладзенае ТБМ у фармат Word